آیدین باقری
بدون آنکه مقدمه چینی کنیم مواجهه با این سوال کوتاه دو وضعیت را در برابرمان نمایان می سازد:
وضعیت اول : عمده دانشجویان علوم اجتماعی بنا بر سنت آکادمی رسمی، غایت دانشجو را فارغ از فعالیت های انجمنی ، فرهنگی و … در تولید محتوا چه از نوع مقاله های ظاهراً استاندارد و چه از نوع پایان‌نامه های مطلوب اساتید می بییند.آنچه که بوروکراسی دانشگاهی هم پیمان با برخی اساتید به غالب دانشجویان تحمیل می کند . نمی‌خواهیم تمام این تلاش‌ها را ناصواب بدانیم و انجام آن‌ها را بیهوده بخوانیم، اما ساز و کار تعریف شده آنچنان مشخص و از پیش تعیین شده است که گویی حتی اندیشیدن یا مواجهه به زبان دیگر و بهره بردن از سایر ابزار و رسانه های موجود غیر قابل تصور، عبث و فاقد اعتبار علمی انگاشته می‌شود.شرایطی که مدام در حال بازتولید و نه فرم های نگریستن بلکه یکسان نگریستن را تحمیل می کند.
وضعیت دوم : لازم نیست اشاره کنیم تا چه اندازه وضعیت کتاب و کتاب خوان در موقعیت فعلی اسفبار است. در شرایط موجود به نظر می رسد ( اگر بخواهیم کاملا بدبینانه بنگریم ) این قول که خود می نویسیم و خود می خوانیم تعبیر بسیار صحیحی برای حال کنونی مان است . جامعه شناسی به اندازه کافی در دایره مفاهیم و واژگان غیر قابل فهم برای عامه محدود شده است تا هر بار لب به سخن می‌گشاید پنداریم این علم و عالمانش از مریخ هبوط کرده است . فاصله ایجاد شده میان آنچه اصحاب علوم اجتماعی می خوانند و می گویند با جامعه و مردمان خیابان فرسنگ هاست . آنچنان که حتی ارجاع به نوشته های اندیشمندانی همچون جلال آل احمد و علی شریعتی نتواند راهکاری برای رفع گسل به وجود آمده باشد . این نه به معنای عدم یا فقدان تمرکز دانشمندان و دانشجویان علوم اجتماعی بلکه عدم توفیق برای حضور در فضاهای عمومی است .
مواجهه : اکنون جامعه شناسی برای خروج از چنین رخوتی، رسانه ای را برگزیده که البته چندان تازه و نو نیست و سابقه آن را می توان در سینما یافت . مستند جامعه شناختی که چند سالی‌ست در ایران افراد و گروه های مختلف سعی در معرفی و به‌کارگیری‌اش دارند، می خواهد مسئله اجتماعی را بر اساس رویکردهای نظری و پژوهشی در یک قاب به تصویر بکشد، مساله ای که شاید در روزمرگی ما آن چنان عادی و دم دستی باشد که حتی به فکرمان خطور نکند تا چه اندازه می تواند فهم ما از موقعیتمان را تغییر دهد. مستند جامعه شناختی می تواند چهارراهی برای هم سطح کردن بدنه جامعه و فهم تئوریک دانشمندان علوم اجتماعی باشد. رسانه ای که پتانسیل آن را دارد تا ظرف مدت کوتاهی مخاطبان بیشماری را در مقایسه با حجم انبوه نوشته ها و کتاب های این حوزه به سوی خود جذب کند . دانشجوی علوم اجتماعی می تواند مساله را در قالبی جدید طرح و عمومی کند، بی آنکه ملزم به رعایت قوانین و قراردادهای نانوشته عناصر زیبایی شناسی تصویر و سینما باشد . برای ساخت آن کافی است مساله در ذهن جامعه شناس – مستند ساز پرداخته و شکلِ تصویری یابد؛ روایتی که مبتنی بر همان اصول تعلیم دیده شده اما با ابزاری متفاوت است .
